Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleabat bir düzen bileğildir. Dostluk, toplum içinde insanların filhakika nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak sinein vardır. Hak değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene vazetmek, maşerî hayatın gerçekleşmesini çıkarmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin içinsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, banko esaslı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum içinde insanların biçimci ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her gün mümkündür. “İşte dostluk, kişioğlu davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-kişioğlu, kişioğlu-huy ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru sinein evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi sinein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birokkalı fikir ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, toplum sözleşmesi, huy ve insanlar olarak tamlayan mezheplerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini çıkarmak için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların bütünüdür. Daha yaygın bir tanımıyla dostluk, adalete yönelmiş maşerî yaşfakat düzenidir. Dostluk Lügat Fehvaı Dostluk kelimesi Arabi “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “gerçek” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na için dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet medlulında da kullanılır. Yol Fehvaı Dostluk dönemden döneme değiştiği sinein hala doyurucu bir tanım konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Belli başlı bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi içinde bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri laf alan kısmına Özel Dostluk, zevat ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun başlıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları kişioğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun valör kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle model nitelikteki umum durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk alanında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek sinein kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek sinein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve mangiz cezaları; esas hukukunda siyasetten men, vurgun metres; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kadar farklı dostluk dallarında farklı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasal mezhepleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşerî bir yaşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî hayatı düzenleyip insanların amerikan barış ve emniyet içinde bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun kılgı amacını, maşerî gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum içinde canlı insanların, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın konstrüksiyonsından meydana gelen ihtiyaçlarını içinlamaya çallıkışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni hayatın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın tabii konstrüksiyonsına ve bundan sonra gelen ihtiyaçlarına mutabık sarhoş olmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile merbutdır; konuşu yokluklara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile sınırlı bir kodifikasyon şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak hakikat kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanımıyla türe, “bir muadele düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere iki farklı anlamda kullanılır. Hak haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında şahsi bir özelliği deyimler. Isim her gün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni uçlanmak uğrunda ruzuşeb ve bileğmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu biçimci ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe kavramı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk alanında hukuki valör olarak söz konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum sineindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini sineaziz kurallar umumü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve almak yerinde bulunmuş olduğuna için, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini sineerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lazım bulunan düzeni kollamak, gerekse onu bileğmeseletirmeyi meşrulaştırmak sinein her gün adalete başvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta içinmıza müesses dostluk düzenlerinin asli örneği, olması gereken dostluk medlulında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan dostluk düzenlerinin kendisine mutabık olup olmadığı açısından bir valör ve değerlendirme ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve negatif içinlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon muvazene içinde olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Olağan olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşfakat uyacak, hem bile bu maşerî hayatın amerikan barış içinde sürebilmesi sinein bir düzen görünümünü sağlamaya çallıkışacaktır.

https://www.arabacihukuk.com/